قرارداد های آتی و پیش رو، توافقاتی هستند که به معامله گران، سرمایه گزاران و تولید کنندگان کالاها این قابلیت را می دهد تا در مورد قیمت آینده یک دارایی پیش بینی نمایند. این قراردادها به عنوان یک تعهد دو طرفه عمل می کنند، که ترید یک کالا در تاریخ آینده (تاریخ انقضا) با قیمتی که در زمان ایجاد قرار داد توافق شده است را ممکن می سازد.
ابزار مالی ای که در اساس یک قرارداد آتی قرار دارد، می تواند هر نوع دارایی باشد، از جمله: سهام، کالا، ارز، پرداخت بهره و یا حتی اوراق.
هر چند، بر خلاف قراردادهای پیش رو (forward contracts)، قراردادهای آتی (future contracts) از نظر قراردادی استاندارد شده اند (به عنوان یک توافق قانونی)، و در راه های مخصوصی ترید می شوند (صرافی های قرارداد آتی). بنابراین قراردادهای آتی مورد اعمال قوانین قرار می گیرند، که ممکن است شامل اندازه قرارداد، و میزان بهره روزانه باشد. در بسیاری از موارد، یک شرکت تسویه وجوه اجرای قراردادهای آتی را تضمین می کند، و این امر به معامله گران امکان ترید با خطر کمتری از سوی طرف مقابل را می دهد.
با وجود این که انواع اولیه بازارهای آتی در اروپا در قرن 17 میلادی ایجاد شده بودند، اما صرافی Dōjima Rice ژاپن به عنوان اولین صرافی قراردادهای آتی شناخته می شود. در اوایل قرن 18 میلادی در ژاپن بیشتر پرداخت ها از طریق برنج انجام می شد، به همین دلیل به منظور جلوگیری از خطرات مرتبط با قیمت ناپایدار برنج، استفاده از قرارداد های آتی رایج شد.
با ظهور سیستم های معاملاتی الکترونیکی، شهرت قراردادهای آتی نیز همراه با کاربردهای آن در سر تا سر صنعت اقتصادی گسترده و رایج شد.
عملکرد قرارداد آتی
در زمینه صنعت مالی، معمولا قرارداد آتی برخی از عملکردهای زیر را دارا می باشد:
- جلوگیری از خطرات و مدیریت آن ها: از قراردادهای آتی می توان برای جلوگیری از خطرات خاصی استفاده نمود. برای مثال، ممکن است یک کشاورز قراردادهای آتی برای محصولات خود را به فروش برساند تا با وجود رویدادهای نامطلوب و نوسانات بازار، از دریافت مبلغ مشخصی در آینده مطمئن گردد. یا یک سرمایه گذار ژاپنی که دارای اوراق خزانه آمریکاست، ممکن است قراردادهای آتی JPYUSD را با قیمتی معادل نرخ بهره سه ماهه خریداری نماید تا ارزش کوپن را به JPY در نرخ مشخصی حفظ کرده و بنابراین از ضرر کردن USD خود جلوگیری نماید.
- لوریج: قراردادهای آتی به سرمایه گذاران اجازه می دهند که تریدهایی با لوریج ایجاد کنند. از آن جایی که قراردادها با یک تاریخ انقضای خاص تنظیم می شوند، سرمایه گذاران قادر هستند که ترید خود را لوریج نمایند. برای مثال یک لوریج 3:1 به معامله گران اجازه می دهد که وارد معامله ای سه برابر بزرگ تر از موجودی حساب معاملاتی خود شوند.
- ریسک کم: قراردادهای آتی به سرمایه گذاران این امکان را می دهد که ریسک کمی در یک دارایی دخیل نمایند. هنگامی که یک سرمایه گذار تصمیم به فروش قراردادهای آتی بدون در اختیار داشتن دارایی اساسی آن کند، از این امر با عنوان موقعیت برهنه یاد می کنند.
- تنوع دارایی: در دارایی هایی که معامله آن ها در یک نقطه دشوار است، سرمایه گذاران می توانند حد ضرر تعیین کنند. کالاهایی همچون نفت هزینه ارسال و نگه داری بالایی دارند، اما با استفاده از قراردادهای آتی سرمایه گذارن و معامله گران می توانند تعداد بیشتری از انواع دارایی ها را بدون نیاز به ترید فیزیکی آن ها، پیش بینی قیمت نمایند.
- کشف قیمت: بازارهای آتی یک بازار تک توقف برای خریداران و فروشنده ها، برای چندین نوع مختلف از دارایی همچون کالاها هستند. برای مثال قیمت نفت را می توان در رابطه با تقاضای حال حاضر در بازارهای آینده تعیین کرد، و نه از طریق تبادلات محلی در یک پمپ بنزین.
مکانیزم تسویه
تاریخ انقضای قرارداد آتی آخرین روز از فعالیت معاملاتی در یک قرارداد خاص می باشد. پس از آن انجام معاملات متوقف شده و قراردادها حل و فصل و تسویه می شوند. برای تسویه و پرداخت قرارداد آتی دو مکانیزم اصلی وجود دارد:
- تسویه فیزیکی: دارایی اساسی میان دو طرف قرارداد با قیمت از پیش تعیین شده مبادله می شود. طرفی که اصطلاحا short بوده و دارایی را به فروش رسانده است، الزاما باید دارایی را به طرفی که اصطلاحا long بوده و دارایی را خریداری کرده است، تحویل دهد.
- تسویه نقدی: در این روش دارایی اساسی به صورت مستقیم مبادله نمی شود؛ بلکه یک طرف معامله به طرف دیگر مقدار پولی که برابر با ارزش فعلی دارایی باشد را پرداخت می کند. یک مثال معمولی از قراردادهای آتی با تسویه به صورت نقدی را می توان قرارداد آتی نفت دانست، که در آن ها به جای بشکه نفت، پول نقد مبادله می شود، چرا که معامله فیزیکی هزاران بشکه نفت می تواند کاری بسیار سخت و پیچیده باشد.
قراردادهای آتی که به صورت نقد تسویه می شوند بسیار راحت تر هستند و به همین دلیل محبوبیت بیشتری نسبت به قراردادهای آتی که به صورت فیزیکی تسویه می شوند دارند. این مورد حتی در اوراق قرضه مالی لیکویید یا ابزارهای درآمد ثابت که مالکیت آن ها را می توان به سرعت انتقال داد (در مقایسه با دارایی های فیزیکی همچون بشکه نفت)، صادق می باشد.
هر چند که قراردادهای آتی که به صورت نقدی تسویه می شوند، ممکن است که منجر به دستکاری قیمت دارایی اساسی شوند. به این نوع از دستکاری بازار، banging the close می گویند؛ این اصطلاح توصیف کننده معاملات غیر عادی ای است که با نزدیک شدن به تاریخ انقضای قراردادهای آتی، از قصد سفارشات را مختل می نمایند.
استراتژی های خروج از قرارداد آتی
پس از انجام یک معامله قرارداد آتی، سه عمل اساسی وجود دارد که معامله گران می توانند انجام دهند:
- خنثی کردن: خنثی کردن به عمل بستن یک معامله آتی با ایجاد تراکنش مخالف آن با ارزش یکسان گفته می شود. بنابراین اگر یک معامله گر 50 قرارداد آتی فروخته باشد، می تواند یک معامله با ارزش برابر آن را خریداری نماید تا معامله اول را خنثی کند. استراتژی خنثی کردن به معامله گران اجازه می دهد تا پیش از رسیدن به تاریخ تسویه، از سود یا ضرر خود مطلع شوند.
- بازگرداندن: بازگرداندن زمانی اتفاق می افتد که یک معامله گر تصمیم می گیرد که پس از خنثی کردن ترید اول، یک قرارداد آتی جدید باز کند، و زمان انقضای آن را افزایش دهد. برای مثال، فرض کنید که یک معامله گر 30 قرارداد آتی را خریداری کرده باشد که تاریخ انقضای آن ها در هفته اول ژانویه می باشد، اما اکنون می خواهد این ترید را تا 6 ماه تمدید کند، در این صورت می تواند ترید اول را خنثی کرده و یک ترید جدید با حجم یکسان انجام دهد، و تاریخ انقضای آن را در هفته اول ژوئیه تعیین نماید.
- تسویه: اگر یک معامله گر آتی نخواهد ترید خود را خنثی نموده یا بازگرداند، قرارداد در تاریخ انقضا تسویه خواهد شد. در این نقطه، دو طرف قرارداد از نظر قانونی ملزم به مبادله دارایی ها یا پول نقد بر اساس ترید خود هستند.
الگوی قیمتی قراردادهای آتی
از لحظه ای که قراردادهای آتی ایجاد می شوند، تا زمان تسویه آن ها، قیمت بازار قراردادها به خاطر نیروهای خرید و فروش، همواره در حال تغییر خواهد بود.
رابطه میان کمال و قیمت های در حال تغییر قراردادهای آتی، الگوهای متفاوت قیمتی را ایجاد می کند که معمولا با نام های contango (نمودار 1) و normal backwardation (نمودار 3) شناخته می شوند. این الگوهای قیمتی مستقیما به نقطه قیمتی مورد انتظار (نمودار 2) یک دارایی در تاریخ انقضای آن (نمودار 4) مرتبط هستند.
- contango: از شرایط بازار است که قیمت قرارداد آتی از قیمت مورد انتظار آتی بیشتر می باشد.
- قیمت مورد انتظار: قیمت پیش بینی شده دارایی در زمان تسویه (تاریخ انقضا). به خاطر داشته باشید که قیمت مورد انتظار همیشه ثابت نیست، بلکه ممکن است در واکنش به عرضه و تقاضا در بازار دستخوش تغییر شود.
- Normal backwardation: از شرایط بازار است که قیمت قرارداد آتی از قیمت مورد انتظار آتی کمتر می باشد.
- تاریخ انقضا: آخرین روز فعالیت های معاملاتی برای یک قرارداد آتی خاص، پیش از تسویه دارایی ها.
همان طور که حدس می زنید، شرایط بازار contango برای فروشندگان مناسب تر بوده و شرایط بازار normal backwardation نیز برای خریداران مناسب تر می باشد.
در شرایط contango، معمولا قراردادهای آتی به دلیل راحتی در سطوح بالاتر از قیمت پیش بینی شده معامله می شوند. برای مثال، یک معامله گر آتی ممکن است تصمیم بگیرد که انعامی برای کالاهای فیزیکی که در آینده تحویل داده خواهند شد، بپردازد، و به این صورت دیگر نگران پرداخت هزینه ای برای نگه داری و بیمه نباشد (طلا یک مثال مشهور است). علاوه بر این، شرکت ها ممکن است از قراردادهای آتی به منظور قفل کردن هزینه های آینده برای ارزش های قابل پیش بینی استفاده کرده و کالاهایی که برای خدمات آن ها مورد نیاز است را خریداری نمایند (مثلا یک نانوا به خرید قرارداد آتی گندم می پردازد).
از سوی دیگر، بازار normal backwardation زمانی اتفاق می افتد که قراردادهای آتی در سطوحی پایین تر از قیمت پیش بینی شده معامله می شوند. دلالان در این شرایط به خرید قرارداد آتی می پردازند، به این امید که همان طور که انتظار می رود، قیمت بالا رفته و آن ها سود کنند. برای مثال، یک معامله گر آتی ممکن است امروز قراردادهای بشکه نفت را به ارزش 30 دلار می خرد، در حالی که قیمت پیش بینی شده برای آن در سال بعد 45 دلار خواهد بود.
سخن آخر
قراردادهای آتی، به عنوان یک نوع استاندارد از قراردادهای پیش رو، در میان پر مصرف ترین ابزار در صنعت مالی قرار دارند، و عملکردهای مختلف آن ها، آن ها را برای موارد مصرف زیادی مناسب می سازد. با این حال اما مهم است که پیش از سرمایه گذاری در این زمینه، درک خوبی از مکانیزم پایه قراردادهای آتی و بازارهای مخصوص آن ها داشته باشید.
با این که قفل کردن قیمت یک دارایی در آینده می تواند در شرایط خاصی سود آور باشد، اما همیشه امن نیست، مخصوصا در زمان هایی که قراردادها با مارجین معامله می شوند. بنابراین معمولا از استراتژی های مدیریت ریسک کمک گرفته می شود تا از خطرات اجتناب ناپذیر مرتبط با معامله قراردادهای آتی جلوگیری شود.برخی از دلالان نیز از اندیکاتورهای تحلیل تکنیکال همراه با روش های تحلیل بنیادی یا فاندامنتال استفاده می کنند، تا درکی از عملکرد قیمتی بازارهای آینده کسب نمایند.
از دیگر نمونه های قراردادهای آتی می توانیم قرارداد آتی بیت کوین را نام ببریم که در بکت یا bakkt قرار می گیرد و پیشتر در مورد آن اطلاعاتی را به شما ارائه کرده ایم.