احتمالا نام کلاهبرداری های مختلفی به گوش شما خورده است، که از معروف ترین آن ها می توانیم به بازی پانزی و شرکت های هرمی اشاره کنیم. در این مقاله هر یک از این روش های کلاهبرداری را به صورت مختصر بررسی کرده و سپس با مقایسه آن ها، به بیان تفاوت ها و شباهت های آن ها می پردازیم.
اکثر افرادی که در بیت کوین و یا هر ارز رمز پایه دیگری سرمایه گذاری می کنند، و یا تصمیم دارند که در رویدادهای عرضه اولیه سکه (ICO) شرکت کنند، معمولا نگران دو نکته هستند. نگرانی اول آن ها در مورد بازگشت سرمایه است که به سودی که در نهایت از سرمایه گذاری اولیه نصیب آن ها می شود، اشاره دارد. نگرانی دوم نیز معمولا مربوط به میزان ریسک و خطری است که در یک سرمایه گذاری نهفته است.
هنگامی که خطر یک سرمایه گذاری بسیار بالا باشد، احتمال از دست دادن تمام یا بخشی از سرمایه اولیه نیز بیشتر می شود، و می تواند منجر به بازگشت منفی سرمایه گردد! طبیعتا همواره مقداری خطر در تمامی سرمایه گذاری ها وجود دارد. هر چند که اگر سرمایه گذار به صورت غیر منتظره درگیر طرح های پانزی یا هرمی شود، این ریسک بسیار بیشتر می گردد.
طرح های پانزی و هرمی در بسیاری از کشورها غیر قانونی هستند، و با این وجود افراد بسیاری هر روزه به دلیل عدم آگاهی، گرفتار این بازی ها می شوند. بنابراین توانایی شناخت این طرح ها و درک نحوه کار آن ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
طرح پانزی چیست؟
طرح های پانزی نام خود را از چارلز پانزی (Charles Ponzi) گرفته اند؛ یک کلاهبردار ایتالیایی که به آمریکای شمالی مهاجرت کرد، و به خاطر سیستم کسب درآمد کلاهبرداری اش به شهرت رسید. در اوایل 1920، پانزی موفق به کلاهبرداری از صدها قربانی شد، و طرح او برای بیش از یک سال پایدار بود.
اساسا، طرح پانزی یک سرمایه گذاری کلاهبرداری است که بر مبنای پرداخت به سرمایه گذاران قدیمی، از پول سرمایه گذاران جدید بنا می شود. مشکلی که در این طرح وجود دارد، این است که آخرین سرمایه گذاران هیچ سودی دریافت نخواهند کرد.
عملکرد بازی پانزی تقریبا به این صورت خواهد بود:
- مروج این فرصت سرمایه گذاری، از یک سرمایه گذار 1000 دلار دریافت می کند. سپس به او وعده می دهد که پس از یک مدت زمان مشخص (مثلا 90 روز)، سرمایه اولیه وی را همراه با 10 درصد سود باز خواهد گرداند.
- مروج طرح می تواند پیش از به پایان رسیدن این مهلت 90 روزه، دو سرمایه گذار دیگر را نیز تشویق به سرمایه گذاری کند. سپس از 2000 دلاری که از طریق سرمایه گذاران دوم و سوم به دست آورده است، 1100 دلار به سرمایه گذار اول می دهد. پس از آن احتمالا سرمایه گذار اول را تشویق می کند، تا دوباره 1000 دلار خود را سرمایه گذاری کند.
- این فرد فریب کار، با دریافت پول از سرمایه گذاران جدید می تواند سودی که به سرمایه گذاران پیشین وعده داده است را تهیه کند، و آن ها را تشویق نماید که دوباره سرمایه گذاری کرده، و سرمایه گذاران بیشتری را نیز به این طرح دعوت کنند.
- با رشد این سیستم، مروج طرح باید بتواند سرمایه گذاران بیشتری پیدا کند، وگرنه موفق به پرداخت سودهای وعده داده شده نخواهد بود.
- در نهایت، این طرح ناپایدار خواهد شد، و مروج طرح یا دستگیر شده، و یا با پولی که در دست دارد، ناپدید می شود.
پیشتر به صورت مفصل به معرفی بازی پانزی پرداخته ایم و آن را به صورت کامل بررسی کرده ایم. در صورت تمایل برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد این نوع کلاهبرداری ها، به لینک مشخص شده مراجعه نمایید.
طرح هرمی چیست؟
طرح هرمی یا شرکت هرمی، در بخش کسب و کار ها به عنوان مدلی فعالیت می کند که وعده سود یا پاداش به افرادی می دهد، که نه تنها به این طرح ملحق شده، بلکه اعضای جدیدی را نیز به عضویت در این طرح تشویق کنند.
برای مثال یک مروج کلاهبردار به آلیس و باب پیشنهاد می دهد که هر یک حق توزیع در یک شرکت را با قیمت 1000 دلار خریداری کنند. بنابراین اکنون این دو نفر می توانند خودشان فروشنده حق توزیع شوند، و بابت هر عضو جدیدی که به طرح می افزایند، درصدی سود کسب کنند. سپس 1000 دلاری که از فروش خودشان جمع آوری کرده اند را به صورت 50/50 با مروج طرح تقسیم می کنند.
در این سناریو، آلیس و باب باید هر کدام دو حق توزیع بفروشند، تا مساوی شوند، چرا که هر یک برای هر فروش 500 دلار دریافت می کنند. پس از آن، مسئولیت فروش دو حق توزیع برای پس گرفتن سرمایه گذاری اولیه خود، به مشتریان آلیس و باب منتقل می شود. در نهایت این طرح از هم می پاشد، چرا که برای ادامه این فرآیند نیاز به افراد بیشتری وجود دارد. همین فرآیند ناپایدار طرح هرمی است که این نوع طرح ها را غیر قانونی می سازد.
اکثر طرح های هرمی هیچ کالا یا خدماتی را ارائه نمی دهند، و تنها با پولی که از جمع آوری اعضای جدید به دست می آید، حفظ می شوند. با این وجود، برخی از طرح های هرمی ممکن است به عنوان یک شرکت بازاریابی چند سطحی قانونی معرفی شوند، که ادعای فروش کالا یا خدماتی را دارد. اما این نام تنها به دلیل مخفی کردن فعالیت های کلاهبرداری پایه آن استفاده می شود. بنابراین می توان گفت که شرکت های بازاریابی چند سطحی بسیاری با اصول مشکوک مشغول به کار هستند و از طرح هرمی استفاده می کنند، اما باید توجه داشت که تمامی شرکت های بازاریابی چند سطحی، کلاهبردار نیستند.
مقایسه طرح پانزی و هرمی
شباهت های طرح پانزی و هرمی
- هر دو نوعی از کلاهبرداری مالی هستند که با دادن وعده سودهای کلان، قربانیان را متقاعد به سرمایه گذاری می کنند.
- هر دوی آن ها برای کسب موفقیت و فعال ماندن، نیاز به جریان مدام پول سرمایه گذاران جدید دارند.
- معمولا در این طرح ها هیچ کالا یا خدماتی ارائه نمی شود.
تفاوت های طرح پانزی و هرمی
- طرح های پانزی یا پونزی معمولا به عنوان سرویس های مدیریت سرمایه گذاری معرفی می شوند، که شرکت کنندگان آن بر این باور هستند که سود عایدی آن ها از یک سرمایه گذاری قانونی به دست می آید. فرد کلاهبردار در طرح های پونزی از یک فرد دزدی می کند، تا پول دیگری را بدهد.
- طرح های هرمی بر پایه بازاریابی شبکه ای یا نتورک مارکتینگ بنا می شوند، و از شرکت کنندگان می خواهند تا اعضای جدیدی را به منظور کسب سود جمع آوری کنند. بنابراین، هر شرکت کننده پیش از ارسال پول به نقطه راس هرم، کمیسیون خود را برداشت می کند.
محافظت از خود در برابر این کلاهبرداری ها
- مشکوک باشید. یک فرصت سرمایه گذاری که با سرمایه گذاری کم وعده سودهای کلان یا سریع را می دهد، احتمالا فعالیت صادقانه ای ندارد. این امر مخصوصا در زمان سرمایه گذاری در چیزهایی که نا آشنا هستند یا درک آن ها دشوار است، اتفاق می افتد. اگر یک موضوع بیش از حد خوب باشد به طوری که صحت آن را سخت بشود باور کرد، احتمالا درست نیست.
- مراقب فرصت های ناخواسته باشید. معمولا یک دعوت نامه ناگهانی برای شراکت در یک فرصت سرمایه گذاری طولانی مدت، نشانه خطر می باشد.
- درباره فروشنده تحقیق کنید. فردی که به ترویج یک موقعیت سرمایه گذاری می پردازد، باید مورد تحقیق و پرس و جو قرار بگیرد. یک مشاور مالی مشهور، بروکر یا شرکت کارگزاری، در دستگاه های اجرایی ثبت شده و فعالیت آن ها مورد نظارت قرار می گیرد.
- اعتماد نکنید. تحقیق کنید. سرمایه گذاری های قانونی باید به صورت قانونی ثبت شده باشند. اولین قدمی که در این زمینه بر می دارید، باید درخواست اطلاعات ثبتی باشد. در صورتی که یک فرصت سرمایه گذاری ثبت نشده باشد، یک توضیح خوب و منطقی باید برای آن وجود داشته باشد.
- از درک سرمایه گذاری اطمینان حاصل کنید. هرگز نباید در زمینه ای سرمایه گذاری کنید که آن را به خوبی درک نکرده اید. مطمئن شوید که از منابع موجود به خوبی استفاده می کنید، و در مورد فرصت های سرمایه گذاری که بسیار محرمانه هستند، محتاطانه عمل کنید.
- گزارش بدهید. هر زمان که سرمایه گذاران با طرح های هرمی یا پانزی برخورد کنند، بسیار مهم است که این طرح ها را به اطلاع مقامات ذی صلاح برسانند. این امر به دیگر سرمایه گذاران کمک می کند که در این طرح قربانی نشوند.
آیا بیت کوین یک طرح هرمی است؟
برخی از افراد ممکن است ادعا کنند که بیت کوین یک طرح هرمی است، اما این ادعا صحت ندارد. بیت کوین تنها یک پول است. پیشتر در مبحث بیت کوین چیست، به معرفی این ارز رمز پایه پرداخته ایم، و بیان کردیم که بیت کوین یک ارز دیجیتال غیر متمرکز است که توسط الگوریتم های ریاضی و رمز نگاری ایمن شده است، و می توان از آن برای خرید کالاها و خدمات استفاده نمود.
دقیقا همچون ارزهای فیات، ارزهای رمز پایه نیز می توانند در طرخ های هرمی و پانزی ( یا دیگر فعالیت های غیر قانونی) مورد استفاده قرار بگیرند؛ اما این امر به این معنی نیست که خود ارزهای فیات یا ارزهای رمز پایه، طرح هرمی یا پونزی هستند.